Feuilleton, aflevering 4: een kolos van een spoor

Op 26 oktober 2007 werd in het gehucht Stalken van Zutendaal, op een perkje tussen de Schansstraat, de Hoogkantstraat en de Roeteweg, een abstract beeldhouwwerk van 2,2 ton en 2,5 meter hoog onthuld. Het monument stelt een draaiende kolom voor met één rechte hoek die als een rug een waaier van opeengestapeld papier (?) vasthoudt. De sokkel is een kubus van ingepakte keien; dat is een verwijzing naar een toen geplande ‘zwerfstenenroute’. 
Over het beeld zegt kunstenaar Gerard Bijnens in Het Belang van Limburg: “Ontluiking, heb ik het genoemd. Een roman begin je ook niet zomaar, dat moet groeien of ontluiken. Net zoals een kunstwerk.” 
De toenmalige cultuurcoördinator van Zutendaal vult aan: “We wilden hem [Jeroen Brouwers] al langer eren. Dat hij nu de Prijs der Nederlandse Letteren heeft gekregen, hebben we aangegrepen om een kunstwerk te laten maken.”

Op het beeld staan volgende woorden, op de linkerkant van de rechte rug, horizontaal, op twee lijnen: Jeroen Brouwers, en daaronder, verticaal van onder naar boven: sporen achterlaten; op de rechterkant van de rug, verticaal van boven naar beneden: mogelijk is dat de zin van het leven, (met alleen de letter A van ‘dat’, horizontaal: vergissing of ontluiking?) 
Bij de levering van het gevaarte noteerde Het Belang van Limburg: “Ook op de andere stenen komen teksten van Zutendaalse schrijvers of teksten die verwijzen naar de gemeente. Het citaat van Brouwers willen ze [tot de onthulling] nog even stilhouden. En naar het boek is het nog zoeken: “We verzamelen al langer citaten voor de zwerfstenen, dit hadden we ook al gekozen maar er stond niet meer bij uit welk boek.” (1)
​Toen het beeld werd onthuld, woonde Jeroen Brouwers al twaalf jaar in de Roeteweg 1. In de zomer van 2017 werd de witte chalet gesloopt, na jarenlang juridisch verzet door Brouwers. In 2020 beschreef Mark Schaevers in een brief aan Brouwers hoe de plek er ondertussen uitzag. 
Volgens de buurman die mij vandaag de weg wees, zou ik het nog amper terugvinden; wel moest ik eens letten op de vakantiehuisjes aan de rechterkant van de onverharde weg, van onverzorgde houten chalets tot juweeltjes achter discrete muren. Die van rechts hadden vergunningen, die van de linkerkant in natuurgebied moesten verdwijnen, zoals dat van Brouwers.
In 2007 kon de gemeente het boek van Brouwers niet meteen terugvinden maar misschien waren het wel ‘zieners’, zo van: als we ooit het huisje moeten afbreken, dan zullen we tenminste deze kolos als een spoor van Brouwers hebben achtergelaten. 
Dat de oude boom Jeroen Brouwers daarna nog van Zutendaal naar Lanaken werd verplant, is verrassend, want hoe zonevreemd is een administratie die rechts niet van links onderscheidt. 

Van een soortgelijk ‘inzicht’ getuigde Lanaken, toen de boom daar in de buurt van de voormalige Fraterschool en het Fraterhuis Sint-Lambertus kwam wonen. Sinds 2002 fungeerde dat gebouw aan de Koning Albertlaan 112, als bibliotheek en VVV-kantoor; sinds 2020 en 2022 biedt het als De Bron ook nog onderdak aan de spelotheek, de dienst Erfgoed en het Huis van het Kind. De vriendelijke bibliothecaris toonde me trots de in juni vernieuwde polyvalente zaal. Oorspronkelijk had ze een andere naam, zo verklapte hij, maar na het overlijden van Brouwers, doopten we ze naar hem. Daarmee werd ook het spoor van Brouwers in Lanaken vastgelegd. 

Een polyvalente zaal, een verdraaid kunstwerk, een uit elkaar vallend poortje naar een nog even open plek in het bos: het echte gedenkteken van Brouwers heeft zich nog niet prijsgegeven. 
Heel gauw, de laatste aflevering. 

______________
1. Het Belang van Limburg, 18 september 2007.