|
11/26/2016 0 Comments Eternal Masons RevisitedIn my stack of dead letters from Greece, only a few are in English. (A dead letter is a letter that cannot be delivered to the address written on it and cannot be returned to the person who sent it.) In the Greek Masonic Bulletin Pythagoras, issue 9 of 2002, I discover a fascinating article under the title: Eternal Masons. The accidental discovery of a grave with masonic symbols inspired the author to search for more tombs of Greek freemasons who “wished to declare their masonic identity through eternity from their grave”, and "who beyond death are still recognized by their Brethren as a mason". On the English cemetery of the Ionian island of Cephalonia, he finds the Square and Compasses engraved on a vertical tombstone with a semi circular frontispiece: “Sacred to the Memory of John Powers Late Drum Major 80 Regiment Died 2nd October 1830 Aged 36 years”. The author quotes the poem that follows and adds that: “as a token of respect this stone was erected by his comrade Sergeants (...) probably members of the same lodge”. My accidental discovery of a similar tombstone of a soldier/musician/mason at the English Cemetery of Zakynthos, from the same era, inspired me to revisit his Eternal Masons and search for some more. He only found “one Greek who disregarded the intolerance and obscurantism of his time”, I discovered a few more, not surprisingly, mainly on the Ionian Islands. This is not an inventory, neither a travel story, told chronologically or geographically; what follows is just a tale of some tombs of Greek freemasons expressing a bond between what has been and what is still to come.  Within the walls of the municipal cemetery of the port city of Piraeus, the Commonwealth War Graves Commission takes care of a separate British Naval and Consular Cemetery: twenty three graves from the First World War. The small war cemetery lies at the end of the path to left from the Central Church of the Resurrection (Anastassis). The commission, so I read on their website, also takes care of twelve graves of marines who didn’t die in the war, elsewhere in this Third Cemetery. Maybe the memorial of John Mc Dowell who died in Piraeus on 17 October 1897, sixty eight years old, is one of them. Does the image of the anchor on his grave mean that he worked for the Navy? In freemasonry, the anchor is also depicted on one of the presentations of symbols, joining the Christian symbol for hope. Does the anchor rest on the branch of a palm or an acacia? As the author of my guiding article concludes: this is definitely an exceptional Masonic monument, “perhaps unique of its kind in Europe”. It doesn’t stand the comparison with the mausoleum of Eugene Goblet d’Alviella in Court-Saint-Etienne in Belgium, but in Greece it surely doesn’t have its equal: in its context it is as explicit, as courageous and as rich. The plot is enclosed by a cast iron rail of sixty centimeters height, standing on a stone base. On a ribbon of the repetitive Greek meander design, between several marble columns, two griffins are separated by thorns. The gate to the enclosure bears two sphinxes, looking at each other, holding blossoming thorns; on top of them an owl spreads his wings. The plot is divided in two: on the neighbouring monument to the right and on the two graves at the foot of this monument no Masonic symbols occur.  We are acquainted with the mythological griffins with their heads and wings of an eagle and their feline body. They decorate many balconies of neo-classical buildings in Athens: from 15 Kanari Street and the Museum of Cycladic Art in Kolonaki over the Parnassos Literary Society to commercial buildings in Plaka: Quick Pitta, John Papanicolaou Furs, some ramshackle edifices in Athina Street. And on the residence of Heinrich Schliemann, the 19th century archeologist; today his mansion houses the Numismatic Museum and still hosts griffins and even sphinxes. If these sphinxes, half women half lion in its Greek tradition, from Delphi to the rooftop of Academia, often represent spirits who dare passersby to elaborate on the meaning of life, they indeed fit better on the gate to a grave than on the windows of an urban mansion. But why elaborate on the allegory and speculate if it, in its nineteenth century neo-classical version or in its earlier Greek representation, point in the direction of freemasonry, more obvious and recognisable on this tomb are the tools, casually placed upon the columns, on both side of the gate, as on an altar, accompanied by what appear being an earth globe and a star globe. What a pity sculptures on the other columns have disappeared. On one of them, only the feet of a bird, an owl perhaps, have survived vandalism.  The monument itself is a temple resting on a base probably of Pendelicon marble, with in front the sign of the anchor, on the left the identity of the grave in English and the translation of the information in Greek on the right side. The temple is carried by four Doric columns, two in the front and two in the back. The bust of the deceased stands on a round column carrying proudly the Square and Compasses, in the second degree. He wears a medal: profane or masonic? On his cap the ribbon of meanders is depicted.
First Cemetery of Athens No masonic imagery appears on the grave of Heinrich Schliemann, according to many a freemason indeed. On the contrary, the memorial, megalomania in stone, looks down on all who enter the cemetery, high from above, to the left just behind the entrance. I can only honour him with the photo of a simple red rose left by an anonymous admirer.   The contrast with the stone commemorating one of Greece’s sons cannot be bigger: Emmanuel Xanthos, freemason and founding member of the secret liberty movement Filiki Eteria. Instead of an ostentatious mausoleum, I stand in front of a block of raw stone, bearing a simple cross, with a braided crown and a black ribbon placed against it; a metal plate refers to masons who fought for the independence, dating from 1930. On the backside of the base his name is repeated and several years are remembered: 1872 and 1905. Is this really his grave or is it a memorial? Has he been commemorated in these years? Have his remains been brought here? Or does he still rest on Patmos where he was born?  Back to the Eternal Masons mentioned in the Pythagoras Bulletin. Within the fence of the Protestant Cemetery, still in the First Cemetery of Athens, against the outer wall of the main cemetery, lie the graves of two masons, openly claiming they were members of the order. Square and Compasses decorate their simple graves. On the first one, they mark the base of the cross in a large but simple bed of gravel; on the second one, our signs stand central on the simple slab. Albert Mayor Metcalfe of Askrigg Yorkshire died on 20 April 1935, sixty three years old. “To a higher life and a fuller knowledge”, says the stone. I don’t know if this is a standing expression; what I do recognise is the masonic sense of the thought.  John Hadfield, born in Royton, England, on 25 August 1900, died in Athens on 20 September 1969: "God knew you were weary and he gave you rest". Square and Compasses are embedded in some kind of a bell. Both of them, John Hadfield and Albert Mayor, were former presiding masters, weren’t they?  Another grave in the First Cemetery of Athens “lies behind the Church Of St. Lazarus, to the left, and belongs to the Galatis family”, so writes my guide. And further: “observing this partly underground monument, the marble cover to the reliquary has a small carving of a shield with the Square and Compasses”. I’ve been circling the Church of Lazarus as a Muslim the Ka’aba, until we, further on the path to the Protestant Cemetery, stumble upon the name of Galatis by accident. “Bro Galatis of Hesiodos Lodge is a hero of the National Resistance, member of the strike force of the resistance organisation P.E.A.N.A. (...) This is possibly the only Greek declaring his special identity from the grave”, so I read in my guide and add: discretely but unambiguously, inside, through the metal gate to the cellar, it stands clearly carved in marble.
Flash back 1, December 2011, my first trip to Zakynthos: « The Italian occupier named the island the Flower of the East, as it also houses The Star of the East, the only lodge outside England resorting directly under the Grand Lodge of London. Zante has a thing with Freemasonry.” On the Ionian Islands of Corfu, Lefkada and Zakynthos/Zante the first lodges in Greece were established.  Almost a year later, I discover on the Central Cemetery the grave of “Ioannis Zarakinis: worshipful Master of the English Lodge of Zakynthos”. Above Square and Compasses, only his name and Masonic function is noted, nothing more, no dates, no thoughts. On the foot stands a simple cross, in the large bed lie a fallen pot of flowers and grows a leaf.  Only a foreigner would keep on looking for signs under the midday sun in a temperatures approaching 40°; there was a time when I wouldn’t hesitate defining more graves as Masonic, today I consider the “all seeing eyes”, “the obelisks” and “five pointed stars” as welcoming fata morgana’s where I can pause to drink refreshing water. Only one more tombstone carries unmistakably the signs. And so this well kept monument of Dionysios Pilarinos gets all the attention it deserves. He was a politician and a physician: “he devoted his life to his fellow men”. Below the tombstone has the illustration of a three armed chandelier and both sides have very prominently the Square and Compasses with the G.  Driven by the article in Pythagoras, I visit the English cemetery of Zakynthos. Officially, the cemetery is closed because of “instability”, but after a few insisting returns, the caretaker of the neighboring garden shows me in. Here rest mainly British service men and a few non-orthodox gentlemen and even ladies who were not welcome in the local cemetery. I also found two English consuls, the one of the Peloponnesus, who died in 1689 and initiated the first of three English cemeteries on the Island, and the one of Cephalonia and Zakynthos who died in 1728. And then there is the gravestone of Fredrick Dedrick: “late Sergeant of the Band of the 11th Regiment of British Infantry. He is born in an unreadable city in Prussia in 1789 and died here on 23 October 1834. The stone was erected by his fellows of the band. On top of the monument, just underneath Sacred to the Memory of, are, in all its simplicity, the token of masons.  The Story of Freemasonry on Zakynthos would not be complete without a visit to the church of Aghios Georgis ton Filikon or Saint John of the Friends. Flashback 2, December 2011, my first trip to Zakynthos: “The spot that once hit one of the biggest secrets of Greece lies in Psiloma, just above the city, after a sharp turn in Filikon street, coming from the street named after Capodistriou. On the north side of the church, in a small garden under an olive tree, the memorial for the Friendly Society attracts all the attention. To the south, under the clock tower, is a monumental grave; I cannot read who occupies the giant bird cage. Against the western wall, a remembrance of freemasons dates from 1925."  The Synagogue, the Jewish cemetery and the war memorial of Chalkida are known worldwide. Today I come to check on one of the few Masonic graves of a Greek mason, already described in Pythagoras: “It is an ancient Greek type marble column, with a capital with thorns and a cross on the top. On the top part of the column is a laurel wreath in relief and in its center are the Square and Compasses. On the lower part is the inscription: (...); translated: “to the memory of our beloved parents Constantinos Fleggas and Adamantia Eliadou. Their Children”. Unfortunately, the beautiful capital has disappeared today: stolen or removed and kept safely elsewhere?  Most masonic graves in Greece are of foreigners. In a last effort, I go to places where thousands and thousands of foreigners lie side by side. On the Phaleron Commonwealth Cemetery, on the busy Poseidon Avenue, opposite bars and yacht clubs in Vouliagmeni, almost 3000 soldiers of the other side try to find rest. The architecture is as straight, its tombstones identical, bearing almost all a cross, some a Star of David, a few the Fatiha. There is one Dutchman, 600 unknown, a memorial for the cremated, mainly Indian, and for the victims of the French-British campaign in the Crim. Between al this human waste, only the stone of twenty three year old T.R. Wilson catches my eye. This is one of the very few graves that do not bear a religious sign, neither an impressive coat of arms. This stone only carries a stylish flower, perhaps a Tudor Rose, and this subscription: "The World was his country to do good, his religion, mankind his brethren. The message sounds familiar to masons. Google confirms: “my country is the world and my religion is to do good”, is a well known quote of Thomas Paine from The Rights of Man, written in defense of the French Revolution in 1791-1792. Many other web sites quote the text more closely to the grave script of T.R. Wilson: “The world is my country, all mankind are my brethren, and to do good is my religion.” Apparently Paine was not always quoted correctly, even by the relatives of T. R. Wilson, who furthermore massacred the grammar. The notion of the brotherhood has probably been added by freemasons: relatives of Wilson? Or was Wilson a mason himself? We can only guess. Many doubt that even Thomas Paine was initiated. We only know he might have had some sympathy for the order. Didn’t he write: "An Essay on the Origin of Free-Masonry" (1803–1805)? Was Thomas Paine a mason or wasn’t he? Was T.R. Wilson a Brother of wasn’t he? In the end, does it matter? Article One of the Universal Declaration of Human rights clearly states: "All human beings are born free and equal in dignity and rights. They are endowed with reason and conscience and should act towards one another in a spirit of brotherhood."  now in : "In Search of Andreas Vesalius - The Quest for His Grave, Lost and Not Yet Found", 14/02/2018.
A dead letter is a letter that cannot be delivered to the address written on it and cannot be returned to the person who sent it.
The Daphni Monastery, in the outskirts of Athens, has always intrigued me; unfortunately it has been under renovation during my whole stay in Greece, from 2011 until 2015. Against all odds, I was inspired by the surroundings where urbanisation and patrimonium clash. Aan de nationale weg van Athene naar de havenstad Pireus, in de voorstad Chaidari, tegenover de bekende psychiatrische inrichting, ligt, in een wolk van stof door een clash tussen urbanisatie en patrimoniumbescherming, het met kantelen ommuurde klooster van Dafne (of Daphni, Μονή Δαφνίου, Moní Dafníou). Even voorbij het klooster zijn nog sporen te zien van de Heilige Weg, het klassieke traject naar het vroegere heiligdom van Eleusis, maar als je wat snel rijdt, ben je de rots met de nissen van het Heiligdom van Aphrodite zo voorbij. Even verder, onder de viaduct van een tolring die al jaren op voltooiing wacht, na de grote bocht in de Heilige Weg, liggen vervallen fabrieken, raffinaderijen en de dokken van de haven, “die rokend en ruikend alle mysterievorming op de proef stellen”, zoals Scholte in zijn klassieke reisgids al schreef. Die industriële wijk moet je twee keer trotseren als je eerder de ingang van het park met het klooster gemist hebt. Toeristische gidsen vermeldden al jaren dat het klooster niet toegankelijk is. Van 2011 tot 2015 heb ik er ettelijke keren tevergeefs aangeklopt: alleen zichtbaar waren de omheining, de steigers tegen de kerk en de containerbureaus van de herstellers. Sinds 1990 staat het als Kloosters van Daphni, Osios Loukas en Nea Moni op de werelderfgoedlijst van UNESCO. In woorden, beelden en verbeelding heb ik het wel bezocht. Renovatie was ongetwijfeld nodig, alweer. In 395 n.C. werd het heiligdom voor een opgewonden Apollon verwoest door plunderende Goten. Of Apollon op deze plek verliefd werd op de knappe Daphne is niet zeker. Er staan hier geen laurierbomen, Dafnè in het Grieks, heb gezien. Achtervolgd door Apollon en smekend haar kuisheid te vrijwaren, veranderde Zeus haar in een laurierboom. Sommige auteurs situeren de mythe elders, veeleer in Delphi. Op het kampvuur van de Goten bouwde Keizer Justinianus in de 6de eeuw een eerste klooster; eind 11de eeuw werd het vernieuwd met een kerk. In het begin van de 13de eeuw werd het opnieuw onder de voet gelopen. In 1204 passeerden in Dafni, op de terugweg van de vierde kruistocht, Westerse Kruisvaarders. In plaats van Jerusalem te heroveren, hadden ze de hoofdstad van het christelijk-orthodoxe Constantinopel onderworpen. Ze plunderden de Byzantijnse en Romeinse overblijfselen, heiligdommen en bibliotheken, ondanks de dreiging van een pauselijke excommunicatie. In Dafni veroverden ze het rijke Byzantijnse klooster en richtten hun pijlen op de ogen van de mozaïek van Christus hoog in de koepel. Otto de la Roche, na zijn terugkeer van Constantinopel Hertog van Athene geworden, maakte van de Byzantijnse een katholieke kerk en reserveerde er zijn familiegraf. De Franse lelies op de graven van zijn naasten hoop ik nog ooit te zien. In 1211 schonk hij het klooster aan een cisterciënzergemeenschap uit Bourgondië. Zij bouwden de gotische voorhal en verwerkten daarbij één Ionische zuil afkomstig van de tempel van Apollon. In 15de eeuw gaven de Turken het vernielde klooster terug aan de orthodoxe christenen. Tijdens de Griekse onafhankelijkheidsoorlog had het klooster weer veel te lijden; de monniken vertrokken in 1821. Na 1890 werd de kerk opnieuw gerestaureerd. Aardbevingen en (een gebrek aan) urbanisatie deden en doen de rest. Maar er wordt aan gewerkt, het komt wel weer goed, …, tot het nog eens vervalt. Romantische zielen zullen het blijven zoeken en erover lezen. Twee monsters van de Britse reisliteratuur bezochten in de jaren twintig samen Dafni: de bekeerde conservatieve katholiek Evelyn Waugh en de anti-katholieke philhelleen met een voorkeur voor oosterse cultuur Robert Byron. Nadat Byron het mozaïek van de Christus Pantocrator had beschreven als een uitzonderlijke uitdrukking van Byzantijnse kunst, deed Waugh in zijn reisverslag, ongetwijfeld om Byron te ergeren, precies het omgekeerde: “geraakt door theologische verschillen tussen de westerse en oosterse patriarchaten schoten Kruisvaarders de ogen uit het mozaïek; de Turken maakten kampvuren in het schip van de kerk en dichter bij ons gooiden de gekken van de overkant stenen en flessen naar het schitterende plafond”. En de agnostische kunstcriticus en reisverhalenschrijver Sir Sacheverell Sitwell zag in de Pantocrator van Dafni: “de beangstigende gelaatsuitdrukking van een man die zijn graf heeft overleefd”. Een heiligdom voor een mislukte verkrachting, een slagveld van katholieken, orthodoxen en moslims, de inzet van een dispuut over westerse en oosterse superioriteit, een schandvlek in hedendaagse urbanisatie: hier besef ik waarom je beter van alle godsdiensten bent en de band tussen verleden en heden, en voorbij, niet genoeg kunt uitgedragen.  No one knows what the Zakynthian poet Andreas Kalvos (1792-1869) looked like. There is no known portrait of him. All we know is that he indulged in walking around in the English countryside ‘completely dressed in black’. In “The True Face and Lyrical Bravery of Andreas Kalvos”, Odysseas Elytis (Greek Nobel Prize Literature 1979) described him as an old man, frail and bald. Other writers and artists have drawn imaginary portraits. Has this one been painted by Katerina Balafouti? (What a pity I cannot reach her.)
In my book The Search of Andreas Vesalius - The Quest for the Lost Grave, I already guessed Pascale Pollier, who dreams of recreating Vesalius’s face is, no doubt, interested in making a facial reconstruction of Kalvos’s skull too. Would his tomb, in the Solomos & Kalvos Museum in Zakynthos, ever be allowed to be opened, I wondered in 2014? Later this month, on 20 August 2016, we will know. After a first attempt, the board of the Solomos & Kalvos Museum will meet again and decide if the tomb can be opened for such a project. The Mayor and the Municipality seem to be confident and have invited Pollier to prepare for the job. Does she see this facial reconstruction as a rehearsal for the other? Do Vesalius and Kalvos have more in common than just their first name, Andreas? Kalvos and his compatriot and employer Ugo Foscolo fell out during a short stay in England in 1821. Kalvos left, Foscolo stayed, but the latter, barely 49, died there in 1827 and was buried in Chiswick on the Thames in London. Much later, in 1852, Kalvos returned to England and drew his last breath there in 1869. He was buried in Louth, Lincolnshire. Kalvos did not have to live through the experience of watching the remains of Foscolo be exhumed from the moist soil of England in 1871 and transported with Italian state ceremony to the Gothic Fransciscan Church of the Cross in Florence. Kalvos had to wait for ninety-one more years, from his death until 1960, to have a similar but Greek state ceremony. George Seferis, diplomat and poet (Greek Nobel Prize Literature 1963) succeeded in putting the bones of Kalvos and his second wife on Olympic Airways flight 410 to be flown to Greece. Upon their arrival in Athens, they were met by the elite of the country, though the people of Greece missed the event: the newspapers were on strike that day. Lost graves, listed in records and accounts, visited by travellers, but forgotten again because of wars or earthquakes, overgrown or buried, bureaucracy, red tape, strikes: until Vesalius and Kalvos have been given their faces, the stories about their graves echo each other. Postscript, dd. 30 August 2016: still waiting for a formal reply to their request, the municipality of Zakynthos has been informed that the council of the Solomos & Kalvos Museum "although still willing to help the municipality" has refused to open the grave of Andreas Kalvos, adding "there is nothing that can be done to change their minds...". A dead letter is a letter that cannot be delivered to the address written on it and cannot be returned to the person who sent it.
In the plain of Marathon, in Nea Makri, a small island in a marsh houses the ruins of a Temple of Egyptian gods, established in the Roman period. With the right guide, you can still see naked deities coming out of the sea, but that's not what I came looking for. De delta is vruchtbaar. Wat in de serres staat, zie ik niet. In de velden, in deze late oktobermaand, overal kool. Seizoenarbeiders rijden met de fiets. Een dame met hoofddoek duwt een kinderkoets. Egyptenaren? In het zuidwesten, aan de zee, ligt een klein moeras, van het strand gescheiden door een smalle bank van zand. In het midden van het broek, op een eilandje, vind ik het heiligdom van de Egyptische goden. De begroeiing rondom is overvloedig, vooral riet. Maar dit is Egypte niet, dit is Nea Makri in de baai van Marathon. Het plan van deze tempel uit de 2de eeuw n.C. is eenvoudig. Binnen de vierkanten ommuring met poorten aan elke kant, ligt een constructie van overdekte gangen rond de trappen van de centrale structuur. Alleen die blokken steken vandaag nog boven het tempelplan uit. De vier ingangen, in de windrichtingen, hadden indrukwekkende poorten, met aan de binnen- en buitenkant grote marmeren beelden van Isis en Osiris. Binnen stonden beelden van o.m. sfinxen en Horos, de vogelzoon van Isis en Osiris. Ook olielampen, king size, met afbeeldingen van Isis, Serapis of Osiris en astrologische tekens van de Egyptische hemel. De originelen staan vandaag wat verder in het museum. Over de lange geplisseerde onderrok valt het lichte kleed in plooien over lichaam en vooruitgeschoven linkerbeen. In het beeld met het fijnere gezicht zijn dij en boezem wat voller, maar ze heeft niet dezelfde attributen bij zich. De jonge Isis heeft bloemen in beide handen, zoals Aphrodite, en draagt op het hoofd, boven de uraeus-cobra, een mand. De wat oudere is ongetwijfeld Demeter met graan in de rechterhand en op het hoofd, tussen de koeienhoorns, de zonneschijf met bovenop nog meer korenaren. Wat zich in dit heiligdom afspeelde heb ik uit De Gouden Ezel, de Latijnse roman door Apuleius, oriëntalistisch neergepend “op Egyptisch papier en met een geslepen riet van de Nijl”. In het oorspronkelijke Griekse verhaal over Lucius die in een ezel verandert, verwerkte hij autobiografische elementen, het sprookje van Cupido en Psyché en als uitsmijter de les over de cultus van Isis. Isis geeft meteen toe dat ze meerdere godinnen is. Als ze Lucius aanspreekt somt ze meteen haar namen als titels of geloofsbrieven op: “mensen kennen mij als Cybele, Athene of Minerva, Aphrodite of Venus, Artemis of Diana, Proserpina of Nemesis, maar jij mag me Isis noemen». In het heiligdom en in het museum staan ook beelden van Osiris, de mannelijke pendant van Demeter die, zoals zij, de Egyptenaren leerde graan te verbouwen. Dat de figuren met bloot bovenlijf in het ornaat van een farao, de gelaatstrekken hebben van Antinous, de minnaar van kiezer Hadrianus, zegt evenveel over hun datering als over het Romeinse maniërisme dat de diverse Griekse mysteriën had overgenomen en stilaan uitholde. Blijkt dat ook niet uit de naam van de hogepriester in dit verhaal over Isis: Mithras? De suggestie dat beide cultussen verwant zijn is vreemd. De voorspelling dat de mysteriën van Eleusis één of twee eeuwen later door die van Mithras worden overgenomen, onwaarschijnlijk. De solidariteit tussen alle heidense mysteriën tegen het opkomende christendom, een mogelijkheid. De avonturen van de nieuwsgierige ezel Lucius lezen nog altijd als een road movie, grappig en wreed tegelijk, een schelmenroman met een filosofisch-religieus tintje. Dat Lucius is ingewijd in verschillende riten is een autobiografisch trucje van auteur, dat bovendien gelinkt is aan het sprookje van Cupido en Psyché. Als de mooie koningsdochter, vervloekt door de jaloerse Venus en misleid door haar al even jaloerse zussen, haar minnaar Cupido heeft afgeschrikt, bidt ze tot Ceres: “bij uw vruchtbare rechterhand, bij de feesten van de overvloedige oogst, bij de stille mysteriën van uw manden (…), bij Proserpina’s afdaling naar een duister huwelijk en bij de terugkeer van een dochter naar het herontdekte licht, en bij alles wat het schrijn van Eleusis in stilte versluiert, smeek ik u (…). Ceres is Demeter en Proserpina is Persephone of Kore. De verwijzing naar de mysteriën van Eleusis (moeder zoekt dochter of zichzelf en overwint de dood) echoot in het centrale sprookje van Psyché (op zoek naar Cupido sukkelt ze in een slaap des doods maar wordt gewekt en baart een dochter) echoot in het laatste hoofdstuk over de cultus van Isis (wanneer ze haar in stukken gesneden man Osiris vindt, hem nieuw leven inblaast en hun zoon Horos baart). Als de godin voor Lucius verschijnt, ziet hij beetje bij beetje haar lichaam uit de zee komen, hoe ze het zeewater van zich afschudt en zo goddelijk mooi voor hem staat dat hij vreest woorden te kort te komen om haar verschijning te beschrijven. Gekleed in een hemelzwarte mantel bekleed met sterren en een vlammende maan, verschijnt de godin met de vele namen, onder de volle maan zoals de schijf op haar hoofd, uit de zee, schudt drie keer met haar ratel en kondigt plechtig aan dat de volgende dag aan haar is opgedragen. Als de gouden zon verschijnt, wordt de oude Lucius opgenomen in een processie, uitbundig met toeters en bellen en clownesk zoals een optocht van de Shriners, iedereen klaar voor de finale van het schelmenverhaal. Als priesters en ingewijden zich aansluiten, worden hun attributen één voor één beschreven: de grote gouden lampen in de vorm van een boot, een klein altaar, een palmtak, een staf van Mercurius, een klein gouden kommetje rond als een vrouwenborst waaruit melk wordt gegoten, een gouden waaier versierd als laurier, een mysterieuze kist met nog meer geheime voorwerpen, een beeld van de godin en een ander onbeschrijfelijk vreemd wezen en een lamp met opvallende Egyptische figuurtjes. Na de metamorfose van Lucius klinkt het: “vandaag heeft de gewijde kracht van de almachtige godin hem zijn menselijke vorm teruggegeven. Hoe gelukkig en gezegend, tot driemaal toe, moet hij nu wel zijn.” Dan volgt een lange beschrijving van de rituele tewaterlating van een Egyptisch modelschip volgeladen met offerandes, op een strand vlakbij de tempel. De priesters bergen hun geheime voorwerpen weer op en Lucius kust het beeld op de trappen van de tempel. Of hoe een literair en fictief verhaal besmet kan zijn met sporen die alleen uit de werkelijkheid kunnen komen. Of omgekeerd. Apuleius wordt ernstig nu: “de eigenlijke inwijding wordt uitgevoerd als een ritueel van vrijwillige dood en redding door gebed. Alleen mensen wier leven afgerond is en klaar zijn voor de laatste dagen, kunnen uitverkoren worden omdat alleen bij hen de geheimen van de sekte veilig zijn. Door goddelijke voorzienigheid worden zij herboren en krijgen een vernieuwde gezondheid». Toen ik uit de site naar het strand stapte, kwam uit de golven een dame in monokini op me toe. Ze bukte zich en nam een laken uit haar tas, een badlaken, en droogde zich af. Wat verder trotseerde een andere dame ook het ijskoude water. Dit waren geen venussen en hun oefeningen geen zuiveringsritueel, tenzij in een mysterieuze cultus van lichaamsverzorging. Waar ik nog niet klaar voor was. A dead letter is a letter that cannot be delivered to the address written on it and cannot be returned to the person who sent it.
Immediately after my arrival in Greece, I started looking for the Illissos river in the centre of Athens. And guess what: I did find the river, and some inspiration and a first of many calls of the mysteries of Eleusis. Plato situeert de dialoog van Socrates met Phaedrus aan de oevers van de Illissus, net buiten de stadsmuren van Athene. Om de hitte van de dag te ontvluchten, waden ze blootsvoets door het water en zoeken een rustige plaats in de schaduw van de hoogste plataan. Na een lang gesprek over de liefde erkennen ze inspiratie te hebben gekregen van de goden die daar heersen. Tot hen richten ze dit gebed: "Geef me schoonheid in de innerlijke ziel en dat de uitwendige en inwendige mens één moge zijn. Mag ik de wijzen als rijk beschouwen en mag ik zoveel goud bezitten als alleen de matige man kan dragen". Onmiddellijk na mijn aankomst in Athene ben ik die plaats van inspiratie gaan zoeken. Geen gemakkelijke opdracht. Zo dacht ik tijdens mijn eerste dagen in Griekenland al een glimp van de Illissus te hebben opgevangen, maar mijn informanten hadden zich vergist. Het beekje dat je in de diepte van het archeologische park aan het Monasteraki Metro Station kan zien, is de Eridanos, door keizer Hadrianus overdekt. Omdat ik er toen nog niet bij stilstond dat het antieke Athene een stip was in de miljoenenstad van vandaag heb ik bij mijn volgende pogingen om de inspirerende rivier te vinden flink wat kilometers teveel gedaan. In een buitenwijk stuurde een vriendelijke meneer me terug naar het centrum: “vraag nog maar eens in de buurt van het stadium”. Toen ik aan het Panatinaikos-voetbal-stadium de politie aansprak, had ik me blijkbaar alweer minstens honderd jaar vergist want ik moest aan het eerste, 19de eeuwse, olympische panatinaikos-stadium zijn, “aan de Kallirois straat, niet ver van de kerk van Sint Photini”. Daar, in de Ardittou-straat, botste ik eerst op een kleine, met hoge draad afgesloten, archeologische site. Op een plaatje de vermelding: the basilica of the Illisos River. Het is één van de oudste christelijke sites van Athene: de verwaarloosde opgravingen van een basiliek uit de 5de eeuw op het graf van de martelaar-bisschop Leonidas uit de 3de eeuw. Socrates dronk zijn beker van fijngemalen dollekervel minstens 7 eeuwen eerder. “Op deze plaats waar de armen van de Illissus een eilandje vormden” staat vandaag nog altijd een plataan, en veel onkruid, maar er stroomt geen verfrissende Illisus; het stof dat er hangt inspireerde me weinig. Een beetje verder wordt op 20 maart Agia Photini gevierd. Ze is de Samaritaanse die Johannes in 4: 5-42 beschreef als “de vrouw aan de put” en die bij haar bekering Photini als doopnaam aannam: de verlichte. In mijn favoriete Griekenland-gids, de oude Scholte, luidt het dat de kapel van St. Photini waarschijnlijk gebouwd is op de fundamenten van een tempel gewijd aan de cultus van Demeter en Persephone. De Agrai Hill zou inderdaad een belangrijke scene in de Kleine Mysteriën van Eleusis geweest zijn. Daar is weer de roep van het mysterieuze Eleusis, nu tijdens het spoorzoeken naar Socrates. En jawel, net achter de kerk, tussen het groen en stenen, komt de Illissus even aan de oppervlakte, als een bron, en verdwijnt dan weer onder de drukte van Athene. In de jaren dertig (van de vijfde eeuw) werd goddeloosheid tot een misdrijf uitgeroepen voor “diegenen die het goddelijke niet erkennen” en die (wellicht) “onderwijzen over hogere zaken”. Precies wat Socrates deed. En nadat jongeren, ook uit de omgeving van Socrates, o.m. de cultus van de mysteriën van Eleusis ontwijd hadden, was de tijd helemaal rijp: in 399 v.Chr. werd Socrates ter dood veroordeeld. In zijn verdedigingsrede ging hij nochtans ver in de beschrijving van een hiernamaals en zijn geloof in de onsterfelijkheid van de ziel. Zelfs zijn laatste woorden gaf hij weg aan een religieus ritueel. Vlak voor zijn terechtstelling vroeg Socrates aan een leerling om een haan te offeren aan Asklepios, de god van de gezondheid. Wilde afwezig verslaggever Plato met die woorden wat meer dramatiek in het verhaal steken? Of is Socrates op het allerlaatste ogenblik toch nog gekraakt, zoals Nietzsche vond? De Vlaamse filosoof Ludo Abicht, die zijn hele Pleidooi voor een positief atheïsme aan de Haan van Asklepios heeft opgehangen, sluit zich aan bij de interpretatie van Michel Foucault: Socrates offerde de haan niet omdat hij door zijn dood van het leven genezen zou zijn, maar uit dankbaarheid voor de genezing van de bekoring om verder te leven, in onwaarheid. Zelfs vanop de andere oever van de Illisus klinkt dat aannemelijk, maar waarom dan doen alsof hij daarvoor niet de goden had aangesproken? A dead letter is a letter that cannot be delivered to the address written on it and cannot be returned to the person who sent it.
This letter was written after a visit of the island of Hydra. I went there attracted by music: a classical concert organised by Specs 'n' Arts and echoes of Leonard Cohen and Melina Mercuri. What I found was the embalmed heart of the Greek War of Independence. Op de noordelijke flank van de berg Eros ligt het klooster van Profeet Elias op 486 m hoogte, ruim twee uur klimmen. Op de terugweg, boven het dennenbos dat we zo moeizaam doorkruist hadden, cirkelde een arend. Wij hadden onderweg al een paar slangen gezien en overschotjes van de lunch van knaagdieren, maar de arend was nog op zoek naar zijn prooi. In Hiking on Hydra omschrijft Werner Rutz het steile en zigzaggende pad als een luxeweg. Elke pelgrimstocht naar een heiligdom hoog in de bergen is nochtans afzien als je boven een ontmoeting wil hebben. Met woorden in die zin, een glas ijskoud water en wat Turks fruit werden we onthaald door de familie die ons eerder op ezels was voorbijgestoken. Hoog boven de boerderij was de poort van de abdij voor ons gesloten gebleven. In het voorportaal was het water dat de monniken voor vermoeide bezoekers achterlaten al warm geworden en de doos met suiker bijna leeg. Maar het uitzicht op de barre rotsen, nog meer kloosters in de verte, de lage zon op de eilanden rondom en het onthaal op de boerderij hadden de klim naar de afgelegen abdij meer dan gecompenseerd. Het eerste levende wezen dat we in de benedenstad zagen, was een vogel op een draad. A bird on a wire zoals Leonard Cohen hem zag toen hij zich in de jaren zestig op Hydra met Marianne en een depressie had teruggetrokken en er een onvergetelijke song aan overhield: like a drunk in an old midnight choir, I have tried in my way to be free. Cohen komt hier al lang niet meer. Met excuses for not dying reist hij de wereld af. Van Mijn Ster Mijn Maan, de hit van Melina Mercouri uit de al even succesvolle film Phaedra, in 1962 in Hydra opgenomen, vind je al evenmin iets terug in de plaatselijke dvd-winkel. In het enige boekenwinkeltje geen woord van Henry Miller die in zijn Griekse reisverhalen in 1939-1940, The Colossus of Maroussi, ook over dit eiland schreef. Op de hoge artistieke golven van de jaren vijftig en zestig surft vandaag alleen nog de Atheense jetset. Ik was naar hier uitgenodigd door de vrienden van Specs ’n Arts, concertorganisatoren uit Athene waarmee de Ambassade nauw samenwerkt. Na het slotconcert van dat eerste klassieke muziekfestival op Hydra zijn we gaan dineren met Prins Nicolas Petrovic-Njegos, in zijn vrije tijd musicus en troonpretendent van Montenegro en architect van beroep. Ook aan tafel, de Ambassadeur van Griekenland in Brussel, “diplomaat in mijn vrije tijd en artiest-“collagist” van roeping, niet onverdienstelijk overigens”, ook al denk ik dat hij dat laatste vooral financieel bedoelde. Het concert had plaats in de benedenzaal van het Historische Archieven Museum van Hydra. Op de eerste verdieping, tussen de correspondentie van notabelen, reders en mariniers, liggen de “Credentials of a Priest from the secret Friendly Society for the liberation of Greece”. Het beschadigde document draagt, boven de tekst in geheimschrift van het genootschap, de bekende zuilenbasis en olijfkrans met de vlaggen Vrijheid en Dood. In een andere vitrine nog een herinnering aan het geheime genootschap: op de keerzijde van een herdenkingsmedaille prijkt de feniks. Voor de invoering van de Griekse drachme sloegen de ingewijden van de Filiki Eteria de lepta met de vogel die uit zijn as verrijst. Buiten nog een paar lithografieën, zoals van bisschop Germanos die in Agia Lavra de strijd afkondigde, heb ik hier geen sporen meer van de Vriendenkring gevonden. Nochtans was het genootschap sinds 1818 erg actief op het rijke eiland. Een van de eerste ingewijden was Kapitein Antonis Ekonomou. In de nacht van 27 maart 1921 riep hij op Hydra de revolutie uit, zo staat in geschiedenisboekjes. Op het schilderij van P. Van Hess -het origineel hangt in het Museum van de Nationale Geschiedenis in Athene, hier alleen een lithografie- schudt de breedgebarende Ekonomou handen de handen van wat omstanders. De volgende dagen kreeg hij genoeg fondsen bij elkaar om de revolutie ook echt te ontketenen. De rijke reders en kapiteins aarzelden: zij hadden hun onmetelijke rijkdom te danken aan commerciële, politieke en sociale voorrechten gekregen van de bezetter. Ook de meest eminente burger van het eiland, Lazaros Koundouriotis, verzette zich eerst tegen de gewapende strijd. Toch zou hij wat later als eerste de aanstelling van Ekonomou als gouverneur van het eiland ondertekenen. Andere notabelen volgden en o.l.v. Andreas Miaoulis zou de indrukwekkende vloot van Hydra een beslissende rol in de vrijheidsstrijd spelen. In het museum staat een bijzonder schrijn: achter een (kopie van het) kruis dat Andreas Miaoulis overal meevoer, voor zijn getekende portret, boven droge rouwkransen staat de zilveren kelk met het gebalsemde hart van de oorlogsheld. Met op de grond, groot in het Engels: niet aanraken, niet fotograferen. De aantekeningen op het kruis zijn niet vertaald. Horizontaal staat er: Het Kruis, Steun der Gelovigen, en verticaal: Het Teken van het Kruis, Terreur voor de Vijand. De ‘historische vlag van Hydra’, die vandaag nog overal wappert, heeft dezelfde boodschap. Roodomrand, op een zeeblauwe achtergrond, vertrappelen een wit kruis, een rode bannier met het hoofd van de Themistocles en een anker, een gevallen maansikkel. Rond het anker wikkelt zich een slang waaruit een duif ontsnapt. In de linkerbovendriehoek straalt het Alziend Oog. De allegorieën zijn duidelijk. De oorlogstaal eveneens: het christendom zal de islam overwinnen. Lazaros Koundouriotis offerde een groot deel van het familiefortuin op aan de onafhankelijkheidsstrijd tegen de Turken, bijna twee miljoen goudstukken. Tijdens zijn leven kreeg hij van Ioannis Capodistrias, eerste gouverneur van het vrije Griekenland, de titel: Eerste der Notabelen. Dat zou hem er niet van weerhouden de gouverneur te bestrijden omdat hij weigerde de reders schadeloos te stellen. Na de moord op Capodistrias in Nauplion benoemde Koning Otto hem nog Staatsraad van Hydra. Tot aan zijn dood was hij Eresenator. Zijn praalgraf staat aan de kathedraal van Hydra op het binnenplein van het klooster onder de klokkentoren, verstopt achter de caféterrassen. Zijn herenhuis, halfweg het amfitheater van harmonieuze stadsfysionomie, valt vooral op door zijn gele kleur. Dat meest imposante en smaakvolle huis van de stad is nu het Historisch en Etnografisch museum. Volgens de Deense reisauteur Christiane Lüth die in augustus 1847 Lazaros Koundouriotis ontmoette, heeft de oude man nooit het eiland verlaten. Hij zou een keer overwogen hebben om Nauplion te bezoeken maar de Hydrioten hielden hem tegen. Ze sloten hem op in het afgelegen klooster van profeet Elias, op honderd meter van de hoogste top van het eiland. Ze waren bang dat hun iets zou overkomen “mocht de oude arend het nest verlaten”.  “Andreas Vesalius is a rock star in well defined circles”, a friend wrote to me in an e-mail and: ”I hate disappointing people". That is to say with the results of the upcoming crucial phase in the search for his lost grave in Zakynthos, Greece. I guess she considers all 800 friends of my Vesalius Continuum Page as members of those "well defined circles".
Let me assure her, and all of you, Vesalius groupies, that nobody will be disappointed. Potential sponsors definitely won’t. They just have to ask Agfa HealthCare Greece, that has financed the Geographical Information System of the first phase. With the amount paid, a company cannot even buy a single add in a newspaper; Agfa got dozens of adds instead, during our talks, in publications and in this paragraph. Neither will Vesalius groupies, even after a generous contribution to the crowd funding campaign. Beyond the pleasure of discovering a geophysical prospection, they can bid on the miniature facial reconstruction we will present here soon. Or on paintings of skulls, cells and blood; one of my mentors is already labeling his acrylic studies we will auction soon. And finally, no scientist will. Of course, there are some who will grin if we find ... nothing, but they seem to forget that a non-discovery can be as important as a find. Many more, however, continue to encourage us. They know funerary slabs have already been found under the corner house of Kolyva/Kolokotroni in the city center, where we concentrate our search. I’ll never forget the reaction of an archaeologist when I showed her the pictures of those artefacts in Pavlos Plessas’s blog. From pampalaia.blogspot.dk/2012/08/blog-post.html I quote: "How many excavations would you say have taken place at this site, which could, and should, have been the focus of a universal cultural pilgrimage? As far as I know none! Unless of course the dynamites and the bulldozers that after the catastrophic earth-quakes of 1953 demolished any wall left standing and pushed it into the sea can be thought of as an archaeological dig." Back to our plans: a team of four or five researchers will walk through that part of the town with a Ground Penetrating Radar device. They will drill small holes (of about one cm in diameter and twenty cm in depth) in the asphalt roads, pavements and surroundings to enter electrodes and carry out the Electrical Resistivity Tomography. To get permits for making the holes, have plans of any utility networks and carry out the fieldwork, this geophysical prospection will take five days maximum. After processing the survey, the research center IMS/FORTH, Rethymnon, will come up with a map of underground architectural remains. How exiting is that? I'm looking forward to receiving your comments. Are you ready to register, to pledge your support ? 4/10/2012 0 Comments Andreas Vesalius, why?In the acknowledgements of our brochure 2014, Andreas Vesalius confesses that he’s contagious, infecting everybody who touches him with a virus. In 2005, in a poll searching for The Greatest Belgian, Andreas Vesalius was chosen 6th in Flanders and 19th in Wallonia. What could be the explanation of such an epidemic? How does a medieval scientist end up in the company of Eddy Merckx and Jacques Brel? Why is Vesalius an inspiration for so many artists and scientists, of yesterday and today?
For many, Vesalius, the man, is synonymous with the images of his dissected cadavers as shown in his seven books about the structure of the human body: the Humani Corporis Fabrica Libri Septem, published for the first time in 1543, (when he was only 28). Professor Steeno showed me his duplicate of the Fabrica. Just touching and going through this heavy-weight book is a physical and emotional experience. The dense texts and studies of the human body are overwhelming: musclemen, skeletons, organs and bones. Scientists view this differently but we, common mortals, are simultaneously disgusted and attracted by his work. What we see are not merely human beings but an expression of their mortality. Vesalius’ dissected humans move casually in landscapes and interiors and we thus easily recognize our own decay. What we see is our destiny. “Madame, all stories, if continued far enough, end in death, and he is no true-story teller who would keep that from you”: Ernest Hemingway. Like every good story, Vesalius’ history is one of death. And that’s a first explanation of his success. In 1991 the British film director Peter Greenaway made M is for Man, Music and Mozart, a visual and acoustic cocktail of animation, theatre and dance. A woman sings a chain of words, alphabetically. Reaching M, the 13th and central letter of the alphabet, the gods decide to create man. Now that man can move, he needs Music, and according to Peter Greenaway, Mozart is the perfect music. Although the movie is set in a medieval dissection theatre, Peter Greenaway doesn’t reflect on Vesalius as a metaphor for death but as a metaphor for life. Based upon a dissection inspired by Vesalius, a new man is constructed. Death and life are the heads and tails of a flipped coin. I’ll complete my equation: like every good story, Vesalius’ history is one of death and of life, as in “the meaning of life”, for Peter Greenaway translated in “Music and Mozart”, figuratively speaking: “Arts and Science”. In 1969 the British composer Sir Peter Maxwell Davies also confronts a facsimile of The humani corporis fabrica. He selects fourteen anatomical studies and re-creates them as the fourteen Stations of the Cross. His theatre work for dancer, solo cello & instrumental ensemble, Vesalii Icones, becomes a Via Dolorosa. As does Greenaway, Maxwell Davis serves a cocktail of medieval religious music and early twentieth century popular music, shaken but not stirred with his own idiom. Dance movements are inspired by poses sketched by Vesalius. The anatomist has become a choreographer, directing a contemporary Jesus Christ. Vesalius’ studies have become religious icons. The climax of this ballet is of course the resurrection, but to our surprise or even shock, it is not Christ but a medieval antichrist who emerges from the grave. “Some may consider such an interpretation sacrilegious,” Davis has written: “but the point I am trying to make is a moral one. It is a matter of distinguishing the false from the real, that one should not be taken in by appearances”. Religious or sacrilegious, Davis has seen the spiritual dimension we all imagine in Vesalius’ history. I’ll complete my equation a third time: Vesalius’ history is attractive because his story offers, through Arts and Science, an answer to our fears about the finiteness of life. |
Posts may evolve in articles, or vice versa. Archives
December 2021
Categories |
RSS Feed
